Global issues, local solutions, global application,

De STIR lus

Aan de hand van een 7 tal plaatjes probeer ik weer te geven hoe we te werk gaan in de Stad van Morgen om vanuit de lokale maatschappij om te gaan met de grootste uitdagingen van deze tijd (vervuiling, onveiligheid, opwarming van de Aarde, migraties, stijgende zeeniveaus, en andere door de mens en haar systemen veroorzaakte problemen), lokaal en in de hele wereld. Het proces noemen we Sustainocratie, een nieuw (noodzakelijk) element in een moderne, zelfbewuste en complexe maatschappij:

Stap 1: De huidige maatschappij snappen, inclusief de tekortkomingen
De huidige maatschappelijke structuur (het systeem) is het gevolg van onze ontwikkeling als mens en maatschappij. Het is binnen de landsgrenzen redelijk op zichzelf staand en functioneert volgens lokale economische, juridische, politieke en culturele principes die honderden jaren geleden zijn ontstaan en zich hebben doorontwikkeld. Ze voorziet de deelnemers van zekerheden als men er goed mee omgaat. Daar zijn veel rechten en plichten aan verbonden volgens de gangbare grondwettelijke afspraken. We noemen dit gemakshalve “het systeem”.

Stap 2: Bewustwording
Wanneer echter zekerheden weg vallen worden we ons bewust van mankementen in het systeem en gaan we aan de slag om er wat aan te doen. Dat gebeurt periodiek door cycli in de menselijke complexiteit. De dieptepunten ervaren wij als crisis maar zijn het broeinest van bewustwording en vernieuwing. Niet altijd verliep zo’n dieptepunt vreedzaam.

In de huidige tijd worden we ons ook bewust van een veel grotere werkelijkheid (de natuur) waar wij problemen in veroorzaken die onze zekerheden schaden. We proberen binnen de beperkingen van de systemen te reageren door de problemen op te lossen die zichtbaar worden. Soms lukt dat redelijk maar vaak ook niet.

We zien gevolgen in de vorm van klimaatverandering, stijgende zeespiegels, vervuiling, ziektes, grondstoftekorten, migraties van mensen naar andere gebieden, uitdroging, armoede, enz. Het lokale systeem is ineens niet meer heiligmakend maar blijft wel afhankelijkheid afdwingen wegens de complexe manier waarop het zich heeft ontwikkeld. Gebeurtenissen stapelen zich op, problemen ook.

De zelfbewuste mens zoekt naar oplossingen binnen de eigen invloedssfeer. Thuis kan men kleinschalig verantwoordelijkheid nemen (spaarlampen, vaker op de fiets, moestuintjes, energiebesparing). Professioneel is dat vaak lastiger. Sommigen proberen ook in hun professionele functie tot actie over te gaan ook al merkt men dat de doelstelling van de werkgever (nog) amper rekening houdt met dezelfde bewustwording. Steeds meer mensen op bestuurlijke functies trachten een professionele brug trachten te slaan voor integrale vernieuwing. Men loopt dan tegen de beperkingen, de oude positioneringskeuzes én het verzet vanuit het bestaande systeem aan.

Stap 3: Crisissen dwingen tot structuur verandering 
De systeemstructuur is via gefragmenteerde belangen zeer dienstbaar aan een “economie” maar kan geen verantwoordelijkheid nemen voor het grotere natuurlijke geheel. Alleen de mens zelf is in staat tot een holistische kijk op de werkelijkheid, echter wordt binnen de systeemdynamiek verblind, verward of afgezonderd door gefragmenteerde belangen en bijbehorende verantwoordelijkheden binnen de instrumenten. Het systeem heeft de tendens te overheersen, niet “de mens”.

Om tot een oplossing te komen zijn er verschillende scenario’s gangbaar in de beeldvorming van mensen en structuren. Van de 4 stromingen hanteert de Stad van Morgen nummer 4, in een variatie die zij zelf heeft ontwikkeld uit natuurlijke inspiratiebronnen:

1. Groei van gecentraliseerde macht van systeemstructuren (globalisering van eenzijdige, gefragmenteerde en onderling afhankelijke belangen: overheid, bedrijven, wetenschap) met de mens als afhankelijk wezen vis automatisering, robotisering, schuld, geld en geoptimaliseerde (wereld)machtsstructuren,
2. Chaos via opschonende oorlogen en catastrofes die daarna weer een wederopbouw cyclus mogelijk maken. De mens is niet de enige die chaos bewust of onbewust veroorzaakt.
3. De hand van God. Het maakt niet uit wat we doen, straks komt een epidemie, vloedgolf, meteoriet of wat dan ook en vaagt ons wel weg. De mens is in handen van de grotere Macht. “Het komt goed” is geloof en de manier waarop kan de mens toch niet begrijpen.
4. Sustainocratie en de kracht van het harmonieus samenwerken vanuit bewustzijn, talent, kennis en verantwoordelijkheidgevoel, inclusief alle natuurlijke krachten en menselijke instrumenten.

De eerste drie opvattingen zijn het grootst in de menselijke “systeem” wereld van belangen. De 4e is daarentegen amper in de structuren zichtbaar. Toch is deze alom vertegenwoordigd. Voor veel mensen is dat moeilijk te begrijpen omdat privé en professioneel als gescheiden gebieden worden gezien. Totdat wij hen wijzen op de manier waarop zij het eigen leven leiden, een partner binden om een gezin te stichten en omgaan met kinderen, ouders, ouderen, enz. De kern van harmonie en vooruitgang is daar te vinden, bij een ieder thuis. De grote wereld van de natuur werkt op die manier en laat zich steeds weer zien. We zijn alleen niet getraind om het waar te nemen maar kunnen het wel.

Menselijke systemen fragmenteren gewoon de verantwoordelijkheden volgens specialisaties. Het probleem is simpelweg dat we de specialisaties macht toekennen. Het blijven echter instrumenten van de mens. De mens zelf schept zekerheden door ze te gebruiken, niet door ons afhankelijk te maken van ons instrumentarium. Dan gaat het regelmatig fout zoals de geschiedenis en ons heden ons toont.

Stad van Morgen redeneert dan ook allereerst vanuit de natuurlijke mens en nodigt daarna de grote gespecialiseerde functies (overheid, bedrijven en kennisinstellingen) uit om met de mens mee te doen aan het oplossen van onze grote biologische uitdagingen.

De daadwerkelijke waardecreatie plaatst ons weer buiten de kunstmatige menselijke systemen. Vanuit die onafhankelijke basis kunnen we de instrumenten, die de mens in miljoenen jaren als hulpmiddel heeft bedacht en toegevoegd aan onze gereedschapskist, uitnodigen mee te doen aan onze duurzame vooruitgang, zonder de beperkingen van het systeem. Iedereen doet gewoon mee, alleen zijn de voorwaarden anders dan in de politieke, economische, culturele en juridische werkelijkheid. Dat moet men durven aanvaarden. Deelname aan Stad van Morgen initiatieven is niet met verlies van de macht en autoriteit, integendeel.

Stap 4: terugkeer naar het systeem
De concrete waarden die men gemeenschappelijk creëert aan “de natuurlijke kant” hebben weer een economische, politieke, culturele en juridische waarde aan de systeemkant. We erkennen natuurlijk dat “het systeem” niet alleen op macht gericht is maar ook op het scheppen van zekerheden voor een gemeenschap. De terugkeer naar het systeem met integrale vernieuwing schept nieuwe zekerheden die uitvergroot kunnen worden door de professionalisering van de innovaties. Zo werkt de Stad van Morgen als een soort lymfatisch systeem dat functioneren gezond kan houden wanneer nodig.

Die terugkeer is niet zonder gevolgen voor het systeem. Zonder correctie blijft deze de bekende problemen veroorzaken. De waardecreatie van stap 3 moet dus weer ondergebracht worden in het systeem en dit opschonen of op punten vernieuwen. Dat is vaak een veel moeilijker taak dan de waardecreatie zelf.

Stap 5:  Transformatie en borgen van de vernieuwing
De laatste en belangrijkste stap is daarom die van de aanpassing van het systeem, het borgen van de vernieuwing door de integratie ervan in de structuren. Door Sustainocratie toe te passen hoeft het oude systeem niet allereerst te belanden in een collectieve crisis of oorlog maar kan van binnen naar buiten en buiten naar binnen worden gewerkt volgens het 5 stappen systeem.  Er worden geen macht posities ter discussie gesteld, uitsluitend gebruikt in de uitnodiging naar het nemen van verantwoordelijkheid. Daarna is het een kwestie van leiderschap in het systeem om de veranderingen door te voeren. Vaak ontmoeten die niet veel weerstand omdat ze middels precedenten en goede voorbeelden tijdens het waardecreatieproces al zichtbaar zijn gemaakt.

Belangen zoals gezondheid en veiligheid worden veelal algemeen gesteund. Voedsel en water is lastiger wegens de economische belangen van betrokken partijen maar zodra het de gezondheid en veiligheid dreigt te gaan schaden zijn maatregelen vaak goed onderbouwd. Hetzelfde geldt voor zelfredzaamheid en zelfbewustzijn als kernposten van Sustainocratische drijfveren.

Concluderend:
De samenwerking aan de “natuurkant” hebben we praktisch op twee manieren samengevat:

* zoals wij dat met AiREAS (gezonde stad) in Eindhoven toe passen en bewijzen:

* en in VE2RS (zelfredzame stad)

De logica is groot maar ondanks de eenvoud van de aanpak is de praktische uitvoering een uitdaging op zich. Het blijft mensenwerk. Initiatieven zoals AiREAS, VE2RS, GroZ of STIR zijn geen aparte bolwerken maar harmonieuze, waardengedreven samenwerkingsverbanden. Als de juiste mensen zonder al te veel dubbele agenda’s multidisciplinair samen met elkaar verantwoordelijkheid durven nemen dan is de mens tot alles in staat. Vaak is het echter de mens zelf die haar eigen vooruitgang in de weg blijft staan. Gelukkig zien we steeds meer zelfbewuste mensen op alle posities in de samenleving die openstaan voor deze werkwijze. Het maakt het bestuurlijke werk weer leuk en uitdagend in plaats van het gevoel om baas te zijn van een zinkend schip.

Als de resultaten zich opstapelen zullen de weerstanden minderen en het vertrouwen in de aanpak groeien. En we helpen natuurlijk ook aan de systeemkant als onafhankelijke medewerkers aan de complexe aanpassingsprocessen.

Jean-Paul Close