Meepraten over windmolens en zonneparken

Met toenemende verbazing en verontrusting heb ik het artikel “meepraten over windmolens en zonneparken” in Tubantia van woensdag 22 februari gelezen. Het gaat over een burgerberaad over de zogenoemde Regionale Energie Strategie (RES). Honderd Twentenaren mogen een ‘zwaarwegend stempel drukken’ op de plannen voor onder meer zonneparken, windmolens en andere duurzame energiebronnen in Twente.

Dit lijkt heel democratisch: geef een willekeurig en onafhankelijk geselecteerde groep burgers zeggenschap over het onderwerp waar de laatste jaren al zoveel over gesproken en geschreven is in Nederland in het algemeen en voor ons in Twente in het bijzonder. Zo kunnen we mogelijk uit de impasse komen tussen voor- en tegenstanders die al voor het vaststellen van RES 1.0 ontstaan is en nu in de afgelopen 1,5 jaar feite nog verscherpt is in het traject naar RES 2.0 Tussen de voor- en tegenstanders zit een grote groep die, begrijpelijk, nog niet zoveel af weet van de vele aspecten die een rol spelen in het proces. Het is natuurlijk de hoop van de bestuurders dat zij, middels hun vertegenwoordiging als ‘Het Twents Inwonersforum’ een soort van onafhankelijke en vertrouwenwekkende rol gaan spelen. Echter wat kunnen wij allemaal lezen? Het betekent niet dat de uitgangspunten die eerder al zijn vastgesteld van tafel geveegd kunnen worden. Daarbij gaat het om opwekking van 1,5 TWh aan duurzame energie in Twente met zon en wind in 2030 met een aandeel wind van 60 procent.

Alleen het taalgebruik al met het “van tafel vegen”. Alsof het komende burgerberaad met hun ‘zwaarwegende stempel’ en in het verlengde de gemeenteraden, die straks RES 2.0 mogen vaststellen, dit zouden kunnen doen. Nee ze kunnen alleen hun mening geven en de raden moeten straks met meerderheid van stemmen beslissen. De voorliggende RES 2.0 daar zijn wij het wel of niet mee eens. Er zal in gemeenteraden nog veel binnen en tussen de partijen over gesproken gaan worden. Het heeft immers vergaande consequenties.

Als een zojuist gepensioneerde burger ben ik mij de afgelopen jaren nadrukkelijk met het beleid rondom de energietransitie gaan bemoeien. Steeds heb ik dat op een correcte wijze gedaan en wilde ik met argumenten in discussie gaan met de bestuurders. Het is helaas steeds niet gelukt. Discussies werden ontweken of afgewimpeld met: “we hebben onze opgave en dat is met zon en wind en dat is duurzaam” Erger was er ook regelmatig een antwoord als: je bent een criticus, dus je bent niet voor duurzaam, je veroorzaakt maatschappelijke onrust en dat willen we niet. Anders gezegd de RES-bestuurders dragen uit dat hun informatie via de RES altijd goed is voor deze wereld.

Niets is er gedaan met de toegenomen inzichten in de energietransitie in de afgelopen jaren. Let wel die zijn voor een belangrijk deel afgesproken voor het duidelijk worden van de stikstof crisis en het bijzondere belang van onze natuur in 2019 en de inzichten is de vele processen die leiden tot klimaatverandering.

Wat direct opvalt in de uitgangspunten van de RES tellen is dat die alleen grootschalig van aard zijn. Niet de kleinschalige met zonnepanelen bij particulieren ook al hebben deze juist zoveel potentie! Die zijn dichtbij de gebruikers, goed in te passen met toepassing van slim gebruik op de piekmomenten. Mogelijkheden ook die zonnepanelen juist te benutten op de piekperiodes door warmtepompen en wasmachines dan te laten draaien en elektrische auto’s juist dan op te laden. Verder ook de mogelijkheden om dakruimte via energiecoöperaties te verhuren voor gebruikers in de eigen buurt! En niet te vergeten de enorme toenemende bewustwording over slim gebruik op de juiste momenten en tegen verspilling van energie door weglekken zonder daadwerkelijk nuttige opbrengst.

Uitgangspunten voor zonneparken? Zeg maar liever zonnevelden, want zo mooi zijn ze niet. Ze leveren een aanzienlijke bijdrage aan de opgave van 1,5 TWh dat wel. Maar ze kosten relatief veel geld. Ze geven onevenwichtige piekbelastingen op een dag en bij mooi weer. Ze liggen ver van de gebruikers en vragen daardoor hoge investeringen in ons elektriciteitsnetwerk en ze nemen veel ruimte voor natuur en landbouwgrond in beslag. Discussies over de kosten van die zonnevelden blijven direct steken. Zo gauw de vragen of opmerkingen aan bestuurders te specifiek zijn stapt men over naar maatschappelijke kosten. Hoe berekenen we die dan? En wat zijn de kosten die misinformatie van bestuurders veroorzaken? Want die is er heel veel. De bestuurders zitten immers in hun keurslijf (bubbel kun je zeggen want ruimte om de uitgangspunten aan te passen zonder gezichtsverlies is er niet). Ze kunnen alleen alsmaar in relatie tot het proces op onderdelen bijstellen, want anders moeten ze afhaken.

Uitgangspunten voor windmolens? Zeg maar beter windturbines. Dit bleek gaandeweg financieel veel aantrekkelijker dan zonnevelden. Maar we weten allemaal dat er landelijk onderzoek gaande is naar milieu- en gezondheidsaspecten van de turbines die alsmaar hoger zouden moeten worden. De uitkomsten daarvan zijn nog lang niet zeker. Desondanks wordt er hier in Twente al steeds gesproken over heel hoge windturbines, met 250 tiphoogte of zelfs nog hoger over enkele jaren. Die 250 m hoge zijn er op dit moment nog niet op land! En ze zijn dus ook nooit goed onderzocht op hun effecten. Maar ja in het relatief windluwe Twente is het theoretisch de enige manier om op tijd volgens de afspraken en enigszins efficiënt schone energie op te wekken. En de komende afstand normering dan? Die is nog niet zeker op het moment dat RES 2.0 vastgesteld moet gaan worden. Volgens de laatste berichten van de provincie wordt dat vaststellen overigens uitgesteld naar 31 december van dit jaar en dus niet op 1 juli en dus vanaf nu niet over 4 maanden. Ook dat uitstellen zien we voortdurend. Windbeleid vaststellen na een conceptwindbeleid in meerdere gemeenten? Het gebeurt gewoon niet want er zijn teveel onzekerheden en er komen steeds mee zienswijzen die voor andere oplossingen pleiten. Zoekgebieden vaststellen? Idem. Steeds zijn er toezeggingen van bestuurders om de burgers en raadsleden het idee te geven dat het overdacht is en dat het allemaal wel snel zal gaan en steeds zijn er weer allerlei processen die vertragen. Het leidt tot het niet eerlijk en transparant delen van informatie! Dus met de wenselijke insteek dat de pro- en contra visie naast elkaar gelegd gaan worden. Geluiden vanuit de criticasters en oppositie zouden niet onderdrukt moeten worden.

De landelijke visie van de regeringscoalitie en de 2e kamer blijft ook steeds buiten beeld! Rob Jetten als minister van Energie en Klimaat zei onlangs op een spreekbeurt in Tubbergen nog slechts een beperkte toename van wind op land in Nederland te verwachten. Dit ondanks vervanging van oude turbines door grotere met meer vermogen. Veel, zei hij, kan met wind op zee, maar daarnaast is er ook allerlei potentieel via nieuwe technische ontwikkelingen die gewoonweg wat langer duren dan die beoogde besluitvorming via RES 2.0 voor 2024.

Dat de toekomstige groepering ‘Het Twents Inwonersforum’ in drie dagen een stoomcursus energietransitie gaat krijgen, georganiseerd onder het toezicht van het RES-bestuurders- collectief, zonder de uitgangspunten van de RES ter discussie te willen stellen geeft ernstig te denken. Onderbouw de uitgangspunten opnieuw. Te meer omdat afgesproken is dat tweejaarlijkse aanpassingen horen bij het RES-proces. Geef aan waarom de uitgangspunten nog steeds zouden kunnen gelden of ga over tot de noodzakelijke landelijke aanpassing van de uitgangspunten. Geef ook steeds aan waarom wijziging van afspraken noodzakelijk geworden is. Ik zeg kortweg: een burgerforum zeggenschap geven gaat niet werken zonder hen volledige informatievoorziening te geven. Zeker niet met alleen de beperkte en eenzijdige informatie vanuit de voorstanders van de RES zonder de eigen .uitgangspunten ter discussie te stellen.

Leo van der Stelt
actievoerder voor een verantwoorde energietransitie