vakantiereis 2025 Samenoverde Brug

Etten, juni 2025

Ken jij Beda en Bonifatius?

Kans is groot dat de tweede naam wel bekend is, maar de eerste niet. Bonifatius kwam niet uit eigen beweging naar Friesland om zijn werk te doen. Hij werd uitgezonden, vanuit de eerste kloosters in Engeland en daarvan was Jarrow het belangrijkst. Jarrow is een stadje in noordoost Engeland, nu deel van de grote stad Newcastle. Dat klooster werd in 684 opgericht en een van de eerste monniken was Beda.

Veel Engelsen hebben van hem gehoord en hij is wereldberoemd geworden door het schrijven (in het Latijn) van de Historia Ecclesiastica Gentis Anglorum, het verhaal over het Engelse volk en de kerk. Boeken werden helemaal met de hand geschreven en delen werden fraai versierd, toen meestal met mooie doorlopende Keltische lijnen. Boeken maakten een enorme indruk en het was een taak van de kloosters om kennis te verspreiden, wetenschap te beoefenen, maar ook de bijbel beter te begrijpen.

Daarom reisden monniken en priesters naar Rome en Frankrijk om op boekenjacht te gaan en wijsheid op te doen. Beda is wereldberoemd geworden omdat hij veel lastige verhalen uit de bijbel beter kon uitleggen dan anderen. Een van zijn leerlingen werd door Karel de Grote naar diens hof gehaald om van Beda te leren, die daardoor van invloed was op het beleid van Karel de Grote. Zo schreef hij een exegese (= uitleg) over het genesis-verhaal. Enkele van zijn interpretaties:

• De schepping van hemel en aarde, van alles wat er is, gebeurde niet in 6 dagen, maar in 6 tijden (ages); het lijkt alsof Beda dacht: de schepping is veel te mooi en wonderlijk om even en een paar dagen af te krijgen. In Beda’s beschrijving heeft alles dat geschapen heeft, een eigen plek. Zo is het scheppingsverhaal een symbolische ordening van de hele schepping. Wie weet zou hij tegenwoordig een evolutionist genoemd worden. Hij gaf bovendien bij iedere dag dat een deel van de schepping tot stand kwam, aan dat er ook een neergang was, een achteruitgang. Dat kwam meestal omdat mensen verkeerde keuzes maken. Zo geeft Beda bij elke dag een waarschuwing mee: mens, kies het goede!
• God heeft ook de zevende dag geschapen. Daarbij zijn twee zaken van groot belang: ten eerste heeft die dag geen einde en daarom moet je deze dag over de eerste zes dagen leggen. Ten tweede zegende God die zevende dag. Beda’s conclusie is dat de ordening van de schepping daarmee geheiligd is. En omdat de mens voor de schepping moet zorgen, de taak heeft die te beheren, mag de mens die ordening niet verstoren, want die is geheiligd. Ja, en we weten dat we daar niet veel van terecht hebben gebracht! Volgens mij verdient deze uitleg van Beda brede belangstelling.

Het is heel jammer dat men deze uitleg in de tijd na Karel de Grote uit het oog verloren heeft en het is ook niet te begrijpen dat dat kennelijk gebeurd is.

Waarom vertel ik dit? Een van mijn hobby’s is de taal Oud Engels. In de vijfde, zesde eeuw ontstond uit het Keltisch, het Saksisch, het Angels, het Fries en het Juts, langzaam aan de Engelse taal. Een bekend historicus van die tijd is Peter Hunter Blair en hij noemde in zijn werk de discussie in de kloosters, bijvoorbeeld over de vraag wanneer men Pasen moest vieren (de Kelten hadden een andere datum dan Rome), maar ook was er discussie over de uitleg van genesis.

Vandaar dat ik verder ging zoeken en heb de modern-Engelse vertaling van In Genesim geprint om die goed te kunnen lezen. Zo ontdek je nog eens wat.

Daarom ook is Jarrow nu een van onze vakantiedoelen geweest. Bij het bezoeken van de kloosters van Iona (west Schotland, Jarrow, Monkwearmouth en Lindisfarne, hebben we (Lies, zoon Simon en ik), net zoals de monniken destijds, enkele mooie boeken kunnen aanschaffen, maar onze reis was vast wel wat comfortabeler!